Begin september heeft ING Bank een schikking getroffen met het Openbaar Ministerie van € 775 miljoen. Een verrassend hoog bedrag. Als anti-corruptie expert volgt Geert Vermeulen deze zaak al een tijdje vanwege een schikking tussen VimpelCom (inmiddels hernoemd tot Veon) en het Nederlandse en Amerikaanse Openbaar Ministerie (OM) eind 2016.
Toen de VimpelCom schikking bekend werd gemaakt kondigde het Nederlandse OM aan dat ze nu ook achter de ‘facilitators’ van de omkoping aan zouden gaan, zoals advocatenkantoren, notarissen, accountants, banken en trustkantoren. Ik was wel benieuwd wie het OM op de korrel had. Dat wordt nu langzamerhand duidelijk.
Voor ING draait het hierbij om drie betalingen in 2007 en 2011 van in totaal 55 miljoen dollar, die het heeft uitgevoerd voor Watertrail, een dochter van VimpelCom, die via een trustkantoor geregistreerd stond op de Britse Maagdeneilanden. De geldbedragen werden vanaf de Nederlandse bankrekening van Watertrail overgemaakt naar de Zwitserse en Letse bankrekeningen van Takilant Ltd, een bedrijf dat geregistreerd stond in Gibraltar en waarachter de dochter van de toenmalige President van Oezbekistan, Gulnara Karimova, bleek schuil te gaan. Deze betalingen waren blijkbaar nodig om VimpelCom aan telefoonlicenties in Oezbekistan te helpen. Volgens het OM wist VimpelCom dat deze bedragen uiteindelijk bij Karimova terecht zouden komen; hier was sprake van corruptie. VimpelCom heeft daarom voor USD 795 miljoen moeten schikken.
Het advocatenkantoor
De bestuurders van VimpelCom vermoedden nattigheid en vroegen een advocatenkantoor of zij met deze betalingen de Amerikaanse anti-corruptiewetgeving zouden schenden. Volgens de ‘legal opinion’ van het advocatenkantoor was dit niet het geval. Dat hadden ze dus mis, maar mogelijk is de opinie geschreven op basis van onvolledige informatie. Het is onduidelijk of dit verder nog consequenties heeft voor dit advocatenkantoor.
Het notariskantoor
Daarnaast heeft een notariskantoor een aantal transacties voor VimpelCom afgewikkeld, die op zijn minst gemeld hadden moeten worden aan de autoriteiten. Uit een rechtshulpverzoek, onderschept door journalisten, kan afgeleid worden dat het hier om Houthoff gaat. Dit heeft vooralsnog niet tot zichtbare actie van het OM geleid.
Het accountantskantoor
De externe accountant van VimpelCom was EY. Volgens het OM had EY de corrupte betalingen, in totaal zo’n 122 miljoen dollar, moeten herkennen en vervolgens eerder aan de autoriteiten moeten melden. EY is het hier niet mee eens en laat het op een rechtszaak aankomen. Inmiddels heeft de eerste regiezitting plaatsgevonden.
De bank
ING Bank is de eerste ‘facilitator’ die geschikt heeft. Naar aanleiding van de VimpelCom kwestie en nog een aantal andere zaken heeft het OM de beheersmaatregelen, die ING heeft genomen om witwassen tegen te gaan, onder de loupe genomen. De resultaten hiervan zijn vastgelegd in een vernietigend feitenrelaas. ING Bank had de feitelijk eigenaren, de Ultimate Beneficial Owners, van Watertrail niet gedocumenteerd. Dat is natuurlijk niet goed. Daarnaast had ING nagelaten om de verdachte betalingen te rapporteren aan de autoriteiten. Deze kwestie is mijns inziens iets minder duidelijk. VimpelCom is een multinational en ING Bank verwerkt dagelijks vele grote betalingen van multinationals. Hoe had ING deze betalingen als verdacht kunnen identificeren? In 2011?
Het trustkantoor
Eenzelfde redenering kan het OM ook volgen voor het betrokken trustkantoor, Orangefield (nu Vistra). Sterker nog, aangezien trustkantoren hun klanten doorgaans beter kennen dan de bank, zijn de verwachtingen van de autoriteiten ten opzichte van de trustkantoren nog hoger. Vooralsnog is niet duidelijk of (de rechtsopvolger van) Orangefield vervolgd wordt. Wel heeft ING Bank besloten om zijn dienstverlening aan trustkantoren grotendeels te stoppen.
Compliance
Een saillant onderdeel van de schikking is dat ING € 100 miljoen teveel behaalde winst aan het OM moet betalen. Normaal gesproken gaat het hier om de winst die behaald is met de betwiste transacties. In dit geval gaat het echter om de winst die ING gedurende een aantal jaren heeft behaald doordat het tussen 2010 en 2016 onvoldoende in compliance heeft geïnvesteerd. Een snelle rekensom leert dat dit zo’n € 16 miljoen per jaar is. Hier gaat het oude gezegde weer op: Als je denkt dat Compliance duur is, probeer dan eens non-compliance.
De poortwachters
De Nederlandse autoriteiten hebben de afgelopen weken regelmatig aangegeven dat ING zijn poortwachter functie niet goed vervulde. En ook van de andere dienstverleners wordt verwacht dat zij een poortwachtersfunctie vervullen. Maar stel dat de feitelijk eigenaren van Watertrail wel waren gedocumenteerd, had ING de corrupte betalingen dan als dusdanig kunnen herkennen? Uit een eerdere serie workshops die ik heb gegeven blijkt dat dit nog niet zo gemakkelijk is. Blijkbaar zijn de verwachtingen nogal hoog.
Hoe herken je corrupte betalingen? > Volg de PE Pitstop van Geert Vermeulen op 26 november 2018.
Geert Vermeulen is werkzaam als zelfstandig adviseur, interimmer en docent op het gebied van compliance en integriteit met zijn bedrijf ECMC (Ethics & Compliance Management & Consulting).
Geef een reactie